2024-02-23

Choć Stanisław Moniuszko jest powszechnie znany przede wszystkim ze swej twórczości operowej i pieśniowej, niebagatelne miejsce w jego kompozytorskim dorobku zajmuje gatunek kantaty. Jednym z jego największych osiągnięć w tym zakresie są Sonety krymskie – muzyczna interpretacja słynnego cyklu Adama Mickiewicza. Nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego ukazało się dwujęzyczne wydanie źródłowo-krytyczne dzieła.

Twórczość Mickiewicza towarzyszyła Moniuszce przez niemal całe życie i była dla niego silną inspiracją. Sięgając po Sonety krymskie, Mistrz z Ubiela umuzycznił osiem wierszy z poetyckiego cyklu; skwapliwie wykorzystał szczególny potencjał ilustracyjny wybranych sonetów, jednocześnie dbając o zrównoważenie roli poszczególnych elementów dzieła muzycznego w kantacie. I tak dominującą, wyrazistą rytmikę w Żegludze czy Burzy równoważy liryczna Cisza morska i subtelna kolorystyka Nocy. Ruina wyróżnia się ciekawie poprowadzoną dynamiką – przeplatającą sforzata i wyciszenia – oraz umiejętnym operowaniem trybami molowym i durowym.

To właśnie ilustracyjny charakter kantaty został szczególnie podkreślony w obszernej notce opublikowanej w „Kurierze Warszawskim” po prawykonaniu dzieła 16 lutego 1868 roku: tylu już kompozytorów kusiło się o odmalowanie tonami tej orgii rozszalałych żywiołów [burzy], lecz wyznać musimy, że (nie wyjmując i Beethovena), żadnemu się to tak jak Moniuszce nie udało.

Sonety krymskie to dzieło, które z pewnością zasługuje na pamięć i stałą pozycję w repertuarze koncertowym. Zainteresowanie badaczy i melomanów powinny one wzbudzić tym bardziej, że kantata jest egzemplifikacją spojrzenia Stanisława Moniuszki na jedne z najwybitniejszych dzieł polskiej poezji dziewiętnastowiecznej. W kontekście oratoryjnego i kantatowego dorobku kompozytora Sonety stanowią jedno z największych jego osiągnięć – są dziełem utrzymanym w stylistyce dojrzalszego romantyzmu niż wcześniejsze, klasycyzujące kantaty inspirowane Witoloraudą – czytamy we wstępie nowej edycji kantaty, wydanej przez PWM.

Dwujęzyczne, polsko-angielskie wydanie opatrzone jest wyczerpującym komentarzem krytycznym oraz obszernym wstępem nakreślającym rolę gatunku kantaty w twórczości Mistrza z Ubiela, historię powstania i recepcji Sonetów krymskich, jak również analizę dzieła. W aneksie znajduje się również rekonstrukcja Pieśni młodzieńca autorstwa Aleksandra Polińskiego z 1914 roku.

Edycję źródłowo-krytyczną Sonetów… opracowała Jolanta Bujas-Poniatowska – muzykolożka, doktorantka w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie przygotowuje rozprawę poświęconą religijnej kulturze muzycznej Rzymskich Katolików na terenach polskich w latach 1795-1830. Z PWM współpracuje od 2019 roku jako autorka, redaktorka i tłumaczka.

Tom wchodzi w skład edycji Dzieł Wszystkich Stanisława Moniuszki, której celem jest wydanie źródłowo-krytyczne zachowanych kompozycji Stanisława Moniuszki w wersji ustalonej przez twórcę, oczyszczonej z błędów i przeróbek zawartych w późniejszych wydaniach. Seria jest wydawana w ramach projektu Dziedzictwo Muzyki Polskiej, realizowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Sonety krymskie Stanisława Moniuszki można znaleźć w stacjonarnej księgarni PWM oraz w księgarni internetowej: pwm.sklep.pl