Aktualności
Polscy Kompozytorzy Dzieciom: Grażyna Bacewicz
2025-02-11
Polscy Kompozytorzy Dzieciom to cykl artykułów z okazji 80 lat Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, w których przedstawiane są sylwetki związanych z Oficyną kompozytorów, tworzących wartościowe i ponadczasowe treści edukacyjne dla najmłodszych.
Od początku istnienia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, serie pedagogiczne były bardzo poważnie traktowane, a do współpracy przy tworzeniu dziecięcych publikacji nutowych zapraszano cenionych twórców. Specjalna komisja czuwała nad doborem najlepszych treści, co ma pozytywny skutek do dnia dzisiejszego, gdyż wiele z wydanych przez PWM tytułów pedagogicznych stanowi trzon edukacji muzycznej w Polsce.
Drugą kompozytorką, której sylwetkę chcemy przybliżyć, jest wszechstronna artystka: skrzypaczka, kompozytorka, pisarka – Grażyna Bacewicz (5.02.1909-17.01.1969).
Dorastała w domu, w którym muzyka miała szczególne znaczenie. Pasję do muzyki zaszczepił u niej ojciec – Vincas Bacevičius, pod którego okiem, podobnie jak jej rodzeństwo, uczyła się gry na fortepianie i skrzypcach. Wspólnie z rodziną tworzyli domowe zespoły kameralne. Następnie edukację muzyczną kontynuowała w Konserwatorium Muzycznym H. Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, a później w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie w klasie skrzypiec, fortepianu i teorii muzyki, gdzie uzyskała dwa dyplomy – z zakresu gry na skrzypcach oraz kompozycji. Dzięki wsparciu Ignacego Jana Padarewskiego otrzymała stypendium, które pozwoliło jej studiować kompozycję w Paryżu u Nadii Boulanger. Pobierała tam również prywatne lekcje gry na skrzypcach u Henri Toureta i u węgierskiego skrzypka Carla Flescha. Wkrótce zaczęła odnosić sukcesy jako kompozytorka oraz skrzypaczka.
Skrzypaczka i solistka
Pierwszy znaczący sukces odniosła w 1935 roku, otrzymując pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego w Warszawie. Występowała w Polsce i za granicą; przed II wojną światową odbyła liczne podróże artystyczne do Francji, Hiszpanii i krajów bałtyckich, często koncertowała ze swoim bratem Kiejstutem. W latach 1936-38 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, gdzie grała partię pierwszych skrzypiec.
W czasach okupacji niemieckiej występowała na jawnych i tajnych „Koncertach twórczości wojennej” organizowanych przez m.in. Edmunda Rudnickiego czy Tadeusza Ochlewskiego. Po zakończeniu II wojny światowej koncertowała w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii oraz na Węgrzech. Wykonywała publicznie nie tylko swoje utwory skrzypcowe, ale i niekiedy fortepianowe.
Kompozytorka i pedagog
W 1945 roku rozpoczęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi, gdzie prowadziła klasę skrzypiec oraz wykładała przedmioty teoretyczne. W latach 50. XX w. porzuciła karierę estradową i poświęciła się głównie komponowaniu. Od 1966 roku aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie prowadziła klasę kompozycji. Była również jurorem na wielu konkursach skrzypcowych i kompozytorskich, m.in. w Liège, Paryżu, Moskwie, Neapolu, Budapeszcie, Poznaniu i Warszawie. W latach 1955-57 i 1960-69 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.
Skomponowała ponad 150 utworów, a jako kompozytorka-skrzypaczka znaczną część swojej pracy twórczej poświęciła instrumentom smyczkowym. Była autorką m.in. siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych, koncertu altówkowego, dwóch sinfoniett, siedmiu kwartetów smyczkowych, pięciu sonat na skrzypce i fortepian oraz dwóch sonat na skrzypce solo. Ponadto komponowała utwory orkiestrowe, kameralne, fortepianowe, wokalno-instrumentalne, chóralne, balety oraz muzykę teatralną.
Nagrody i odznaczenia
Twórczość kompozytorska Grażyny Bacewicz zdobyła uznanie nie tylko w Polsce, ale i na rynkach zagranicznych. Za swoją działalność artystyczną zdobyła wiele znaczących nagród: m.in. w 1933 roku otrzymała I nagrodę na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Aide aux femmes de professions libres w Paryżu za Kwintet na instrumenty dęte. Podczas konkursu kompozytorskiego Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej w 1936 roku zdobyła dwie nagrody – jej Trio na obój, skrzypce i wiolonczelę zostało nagrodzone II nagrodą, a Sinfonietta na orkiestrę smyczkową wyróżnieniem. W 1950 roku przyznano jej nagrodę Państwową III stopnia za Koncert na orkiestrę smyczkową. Na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu w 1960 roku uzyskała III lokatę za utwór Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję, a w 1965 roku za VII Koncert skrzypcowy otrzymała nagrodę Rządu Belgijskiego oraz złoty medal podczas Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego w Brukseli. Ponadto, za całokształt twórczości, w 1949 roku przyznano jej Nagrodę Muzyczną Miasta Warszawy, a w 1960 roku – Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości kompozytorskiej.
Twórczość literacka
Odrębnym nurtem twórczości Bacewicz były prace literackie. Pozostawiła kilka powieści i nowel w rękopisie, tj. Czy to pan doktor Potrowski?, Oporny hydraulik, tomik opowiadań Znak szczególny, sztukę wyróżnioną w 1963 roku na konkursie Ateneum pt. Jerzyki albo nie jestem ptakiem czy powieść kryminalną Sidła. Ponadto przez całe życie pisała listy do męża, rodziny i przyjaciół, które, wraz z fragmentami niepublikowanych utworów literackich Bacewicz, można przeczytać w książce Polskiego Wydawnictwa Muzycznego Grażyna Bacewicz. Życie w słowach i obrazach.
Twórczość pedagogiczna
Bardzo ważnym elementem dla edukacji muzycznej w Polsce, w szczególności dla literatury skrzypcowej, są utwory Bacewicz dedykowane dzieciom. Te małe-wielkie dzieła do dziś odgrywają istotną rolę w procesie nauczania młodych skrzypków i pianistów, stanowiąc wartościowe materiały do nauki gry solo, a także w duetach. Concertino na skrzypce i fortepian, Łatwe utwory na skrzypce i fortepian w dwóch zeszytach, Łatwe duety na tematy ludowe na dwoje skrzypiec, Łatwe utwory na klarnet i fortepian oraz Suita dziecięca na fortepian to publikacje, które do dnia dzisiejszego cieszą się dużą popularnością i przyczyniają do rozwoju umiejętności najmłodszych muzyków.
Więcej utworów z Serii Pedagogicznej PWM znajdziesz tutaj.
Najczęściej czytane:
Blisko 400 muzyków i chórzystów, boska interwencja i absolutny triumf kompozytora – prawykonanie oratorium pasyjnego Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa w 1838 r. wprost zelektryzowało muzyczną Warszawę. Dzieło to uznaje się za najwybitniejsze osiągnięcie polskiej muzyki religijnej XIX wieku. Dlaczego jednak do premierowego wykonania doszło dopiero w czerwcu, nie zaś – jak zamierzał twórca – w czasie Wielkiego Tygodnia? W kolejnej odsłonie cyklu Historia pewnego utworu przyjrzymy się niedotrzymanym obietnicom i przetrzymanym nutom.
Fundacja Pamięci Johna Simona Guggenheima (The John Simon Guggenheim Memorial Foundation) ogłosiła tegorocznych stypendystów Guggenheima – 198 wybitnych osób ze świata nauki i sztuki współczesnej, reprezentujących 53 dyscypliny, wybranych w rygorystycznym procesie aplikacji spośród prawie 3500 kandydatów. Wśród stypendystów, którzy otrzymali grant na realizację swojej działalności, jest Krzysztof Wołek – kompozytor związany z Polskim Wydawnictwem Muzycznym.
Écoute na sopran i kwartet smyczkowy jest nową wersją kompozycji Słuchaj na sopran, klarnet, skrzypce, perkusję i fortepian, której prawykonanie odbyło się w grudniu ubiegłego roku w podczas bydgoskiego Festiwalu Art Mintaka. 22 kwietnia dzieło zostanie wykonane po raz pierwszy podczas paryskiego festiwalu, prezentującego najnowszą muzykę europejską.
Jagoda Szmytka jest kompozytorką, artystką i badaczką artystyczną. Muzykę łączy ze sztukami pięknymi i głęboką refleksją z zakresu takich dziedzin humanistyki, jak filozofia, estetyka czy historia sztuki. W katalogu jej twórczości znajdziemy m.in. dzieła solowe, utwory pisane na amplifikowane zespoły kameralne, instalacje performatywne, a także kompozycje wpisujące się w konwencję teatru muzycznego. W kwietniu, jako nasza Kompozytorka Miesiąca, odkrywa przed nami tajemnice procesu twórczego i zaprasza w gościnne progi swojej pracowni kompozytorskiej.
Aż trzy publikacje książkowe wydane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w minionym roku zostały nominowane w konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku 2024. Jury doceniło pozycje: Muzyka Polska po Szymanowskim Adriana Thomasa, Estetyka muzyki Rogera Scrutona oraz Karnawał zwierząt Piotra Kamińskiego.
Jean-Philippe Rameau (1683-1764) wzbudzał wiele emocji. Wywarł nieoceniony wpływ na bieg historii i teorii muzyki, a jego spojrzenie na zasady rządzące kompozycją było – jak na XVIII wiek – innowacyjne. Postać francuskiego muzyka o wszechstronnych zainteresowaniach i oświeceniowym umyśle przybliża Christophe Rousset w najnowszej Małej Monografii wydanej przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Premiera książki już dziś.
Natura, budząca się znów do życia feerią barw i zapachów, przynosi nam także nowe, wiosenne bogactwo dźwięków i muzycznych inspiracji. Kwiecień witamy prawykonaniami dwóch dzieł z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego: Karatachi no Hana Marcela Chyrzyńskiego we Wrocławiu i SurVanTutti Hanny Kulenty w Krakowie.
Filharmonia Świętokrzyska im. Oskara Kolberga w Kielcach ogłasza konkurs kompozytorski na utwór symfoniczny inspirowany nowelą Stefana Żeromskiego „Puszcza jodłowa”, a w szczególności jednym z zawartych w niej wątków: historycznym, przyrodniczym lub magicznym. Konkurs wpisuje się w Rok Stefana Żeromskiego – 20 listopada 2025 minie bowiem setna rocznica śmierci pisarza.
Podczas Gali Muzyki Klasycznej, która odbyła się w 30 marca w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, poznaliśmy laureatów Fryderyków – najważniejszych polskich nagród fonograficznych, przyznanych w dwunastu kategoriach. ANAKLASIS, marka prężnie działającą pod auspicjami Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, została uhonorowana aż trzema statuetkami.
Józef Koffler uznawany dziś za „pierwszego polskiego dodekafonistę” będzie bohaterem spotkania organizowanego przez Związek Kompozytorów Polskich, które zwieńczy prawykonanie odnalezionego po dziewięćdziesięciu latach od powstania Kwartetu smyczkowego op. 20.
